Cập nhật thông tin chi tiết về Tướng Mạo Con Người Qua Tục Ngữ, Ca Dao, Dân Ca Việt Nam mới nhất trên website Boxxyno.com. Hy vọng nội dung bài viết sẽ đáp ứng được nhu cầu của bạn, chúng tôi sẽ thường xuyên cập nhật mới nội dung để bạn nhận được thông tin nhanh chóng và chính xác nhất.
Xem tướng mạo nó có thể đúng, cũng có thể sai. Tự trong lòng ca dao, dân gian cũng tự nhận định và đánh giá nội dung này:Sông sâu sào vắn dễ dòĐố ai lấy thước mà đo lòng người
Những câu sau chỉ có tính chất giải trí và tìm hiểu góc nhìn kinh nghiệm của người xưa 🙂 1. Nhìn người qua diện mạo, hình dung1.1. Qua “răng” và “tóc” Đầu tiên, điều người bình dân quan tâm nhất là hai bộ phận răng và tóc. Bởi lẽ, theo họ ” cái răng, cái tóc là góc con người”! So sánh với kinh nghiệm dân gian của những bà nội trợ khi chọn cá, diện mạo con người cũng được nhìn nhận, xét trong nội hàm câu ca, chúng tôi cho rằng đây dành cho người phụ nữ:
Cá tươi xem lấy đôi mangNgười khôn xem lấy đôi hàng tóc mai
Tóc mai dài xuống mang taiLà người khó tánh ít ai vừa lòng Một tướng mạo khả ái danh cho khách má hồng: Tóc thưa, dài, mướt, trắng daỞ hàng lầu các, dung hòa phu nhânNgược lại, đây là hình ảnh lý tưởng:
Tóc đen, thưa, rộng mà dàiVuông tròn sắc mặt là trai anh hùng Nhìn tưởng của cả hai: đàn ông lẫn đàn bà:Đàn ông ít tóc: an nhànĐàn bà ít tóc: dở dang duyên tình Tương tự, và ở chiều người lại, ca dao có câu: Đàn bà nhiều tóc thì sangĐàn ông nhiều tóc thì mang nặng đầu
Như vậy, có thể thấy rằng dân gian quan niệm đàn bà nhiều tóc là tốt tướng. Ngược lại, đàn ông ít tóc mới hay, trừ trường hợp: Cái sọ trọc như không có tócKém công danh lao lực về sau Hàm răng cũng là nơi để người bình dân đánh giá chân dung con người. Nhưng lời dành cho phái mạnh:Trai mà có cặp răng nanhGan dạ , chịu đựng, khôn lanh đủ điều Dành cho thiếu phụ:Răng cao, miệng nhỏ: điêu ngoaRăng thấp môi kín: thương cha nhớ chồng Một câu khác cũng gần tương tự, nhưng có kết hợp với những yếu tố “da trắng” và “mặt sẫm”: Răng thưa, da trắng: gái hayRăng thưa, mặt sẫm: đổi thay chuyện tình
1.2. Mặt, trán, má, mày … Trông mặt mà bắt hình dong, từ quan niệm ấy, nên trong kho tàng ca dao Việt Nam không ít lần người bình dân bày tỏ cách nhận diện con người qua mặt, mày:
Mặt dài tuy nhỏ: vui chơiTai to mặt ngắn: chịu lời đắng cay Ở trán, một bộ phận nằm trên khuôn mặt cũng là nơi thể hiện tính cách, đối với phái nam, dân gian nhận xét:– Đàn ông gân trán nổi caoTánh tình nóng nảy, dạt dào ái ân– Trán cao có cái đầu vuôngVăn chương, khoa bảng có nhường ai đâu
Còn đây, là lời đúc kết dành cho phận gái:Gò má mà chẳng cân phânCuộc đời cam chịu lắm phần lao đao
Đúng là “má hồng – bạc mệnh”!Má hồng, trán bóng có duyênLương tâm dẫu tốt, đừng hòng tuổi cao
Cái nhìn dành cho cả hai đối tượng:Đàn ông trán dựng có tàiĐàn bà trán dựng lâu đài soi gươngMôi, miệng cũng là nơi có thể đoán tính người:Môi mỏng nói điều sai ngoaMai sau sinh nở con ra hoang đàng
Mồm mép cũng là những bộ phận không kém phần quan trọng để người ta trông vào:Môi dày, miệng rộng cân phânNhơn trung sâu rộng, tánh chơn khoan hòa
Theo sách nhân tướng xưa, thì điểm giữa môi trên và đầu mũi được gọi là nhân trung Một câu ca quen thuộc:Đàn ông miệng rộng thì sangĐàn bà miệng rộng tan hoang cửa nhà
Hai môi không giữ kín răngLà người yểu tướng, nói năng hỗn hào
Chân tướng những người khôn ngoan:– Những người râu mép ngoảnh raMép dày môi mỏng, ấy là tinh khôn– Những người thành thật môi dàyLại thêm ít nói lòng đầy nghĩa nhân
Cũng có khi phải kết hợp nhiều bộ phận từ dáng người đến tóc, môi, …Người đen mà ốm lại caoTóc quăn, môi lớn, lao đao tháng ngàyĐến râu, lông cũng bộc lộ nhân cách.
Râu rìa, lông ngực đôi bênChẳng phường phản bạn, cũng tên nịnh thần
Họ không ngần ngại kết luận:Đàn ông mà kém bộ râuVăn chương cũng dở, công hầu đừng mong
Nếu râu là bộ phận không thể thiếu cho bậc nam nhi, thì ngược lại nhũ hoa là bộ phận quan trọng không kém của người phụ nữ, bởi thiên chức của nó:Đàn ông không râu bất nghìĐàn bà không vú lấy gì nuôi con
Nơi cửa sổ của tâm hồn là đôi mắt, người bình dân cũng dành những nhận định xác đáng:Người khôn con mắt đen sìNgười dại con mắt nửa chì nửa than Một câu ca khác gần tương tự về nội dung như thế:Người khôn con mắt dịu hiềnNgười dại con mắt láo liên nhìn trời!
Câu ca dành để xem nam tướng:Trán cao, mắt sáng phân minhLà người học rộng, công danh tuyệt vời
Con mắt của kẻ vô nghì, ham mê tửu sắc:Mắt tròn dưới mí láng sưngLà tên tửu bác, không ngừng chơi đêm
Mũi cũng thể hiện được tính cách chủ nhân của nó:Lỗ mũi mỏng, đầu cong, nhọn hoắcẮc lòng tham, hiểm độc gian phiTướng này đức đã suy viNếu không tu thiện, hậu thì khó toan
Hay:Lỗ mũi mà hỉnh ngửa lênBạc tiền chồng chất một bên chẳng còn
1.3. Ngoài những sắc diện đã giới thiệu, chúng ta còn thấy dân gian nhìn nhận ở các bộ phận khác trên cơ thể con người:
Một câu ca chỉ đơn thuần nói về hình thể:Hàm rộng, miệng cọp: anh hùngHàm rắn, miệng chuột: bất trung vô nghì
Nhìn thân hình cũng có thể biết:– Những người béo trục béo trònĂn vụng như chớp đánh con cả ngày– Ngồi khòm đầu gối quá taiLà người cực khổ chẳng sai chút nào
Ở phụ nữ, dáng vẻ không thể chê vào đâu được:Những người thắt đáy lưng ongVừa khéo chiều chồng, lại khéo nuôi con.
Bộ phận dưới của tai, theo dân gian cũng bộc lộ nhân cách:Dái tai như hột châu thòngCó thành, có quách, dày, hồng sắc tươiThiệt người phú quý thảnh thơiPhong lưu tao nhã trên đời chẳng sai
Đến nốt ruồi cũng quyết định ít nhiều, …Mụt ruồi màng tang cả làng ăn thép.Mụt ruồi bên mép, ăn thép cả làng,
Ngón tay, bàn chân cũng là những bộ phận khác trong cơ thể của con người, góp phần hình thành tính cách. Những người có tướng mạo tốt:– Ngón tay thon thỏn búp măngTánh tình khoan nhã, thơ văn đủ mùi– Bàn tay đỏ ửng như sonKhông người danh tướng cũng con học hành– Thông minh, học giỏi, anh tàiNgón (tay) nhỏ mà dài tựa đọt hành non
Những con người không ra gì, thể hiện ở tay, chân:– Bàn tay ngang lại lắm lôngLà người nhục dục ắt không phải vừa– Móng tay mỏng, nhọn: cơ cầuTâm tư hiểm độc, hay xâu của người– Đàn bà chân thẳng ống đồngKhó con mà lại sát chồng, nguy nan Dân gian cảnh báo hãy tránh xa!
2. Đoán tính cách con người qua hành động đi đứng, ăn uống, tiếng nói, giọng cười Nhưng người khôn ngoan bộc lộ qua lời nói:Chim khôn kêu tiếng rảnh rangNgười khôn nói tiếng dịu dàng dễ nghe.
Bên cạnh đó, chân tướng của những người mà dân gian cho là “không ra gì” biểu hiên qua hành động đi đứng, chưa nói đã cười của họ:Những cô chưa nói đã cườiChưa đi đã chạy là người vô duyên
Đến khi có chồng rồi, tính cách kia không sửa đổi, điều chỉnh thì chẳng những “vô duyên” mà tác hại còn nặng nề hơn: Đàn bà chưa nói đã cườiLương duyên vất vả, cuộc đời truân chuyên
To tiếng cũng là chân dung những phụ nữ không ra gì ở mai hậu:Vai ngang, mặt lớn, tiếng toNhiều chồng mà lúc về già vẫn không
Cùng trong hành động đi, đứng, ta còn gặp hàng loạt câu ca khác:– Ra đi chân bước nhẹ nhàngLà người hiếu khách, rõ ràng yên vui– Bước chân thình thịch, cúi đầuBôn ba đây đó, dãi dầu nắng mưa
Cùng một dáng đi, nhưng nam xấu, nữ tốt:Tướng đi chân bước hai hàngNàng thì rộng lượng, còn chàng tiểu tâm Kết hợp diện mạo, ăn nói, hành động:Lưng dài vai mập ba gang,Ăn nhai nửa miệng: khô khan chai lười Dáng một “hiền nhân”Mắt ngước, chân bước nhẹ nhàngTướng đi khang nhã, rõ ràng hiền nhân
Nhút nhát bộc lộ sự thiệt thòi:Chưa nói mà đã thẹn thòPhải chịu thiệt thòi trong việc làm ăn
Hay nhẹ hơn, đây là những hành động chỉ những người luôn luôn sầu tư, ảo não:Những người chép miệng thở dàiChỉ là sầu khổ bằng ai bao giờ
Kết hợp cả diện mạo và lời nói, chân tướng của kẻ khôn ngoan:Khao khao giọng thổ tiếng đồng,Quăn quăn tóc trán là dòng khôn ngoan.
Giọng nói của người hiểm độc: – Tiếng nói rít qua kẽ răngLà người nham hiểm sánh bằng hổ lang– Những người, lẩm bẩm một mìnhGiàu sang chẳng được, lại sinh kém tài
Cũng có khi cùng một gam “giọng nói” nhưng nam thì tốt, mà nữ thì bị xã hội phê phán:Giọng nói răm rắp tiếng dưTrai thì can đảm, gái ư gan lỳVà “tiếng nói” để nhận diện phụ nữ:Đàn bà lanh lãnh tiếng đồngMột là sát chồng, hai là hại con
Hoặc những nam nhân mà mang nhiều “nữ tính”:Trai mà nói giọng đàn bàTánh tình nhu nhược, còn là long đong
Ăn trông nồi, ngồi trông hướng, dân gian đã căn dặn hậu sinh như thế. Qua đó, có thể thấy rằng không chỉ trong “ăn nói” mà ngay trong hành động ăn uống cũng góp phần thể hiện tính cách.Ăn uống khoan thai là người thanh caoĂn uống nhồm nhoàm là người thô tục
Một người có tài “mồm mép”!:Trán cao, miệng rộng, mũi dàiCó khoa ăn nói, ít ai sánh bằng
3. Nhìn tướng người và thể hiện thái độ bằng những quan hệ ứng xử Từ tướng mạo, người bình dân đưa ra hướng ứng xử trong giao tiếp. Tuỳ theo đối tượng, khen chê, trọng khinh được đưa ra. Đối với với người dịu dàng dễ thương mếnChẳng tham nhà ngói rung rinhTham vì một nỗi anh xinh miệng cười
Miệng cười em đáng mấy mươiChân đi đáng nén miệng cười đáng trăm
Những người con mắt lá rămLông mày lá liễu đáng trăm quan tiền
Lối so sánh vừa khéo léo, tế nhị đã bộc lộ được tất cả những gì người nói muốn nói! Nhưng người có “cao” tướng, ắt hẳn sẽ có hạnh phúcĐàn ông gối dụm, chân chànChẳng cô gái đẹp cũng nàng nết na
Còn đây, nhưng người mà theo dân gian phải tránh xa:– Chim sa, cá nhảy chớ nuôiNhững người lông bụng chớ chơi bạn cùng– Mắt trắng, môi thâm, da thiết bìNgười nhiều lông bụng: vô nghì chớ thân
Hay:Những người tai mỏng mà mềmLà phường xấc láo, lại thêm gian tà
Dáng mạo cũng báo trước cho biết những người khó thuỷ chung– Mi nhỏ như sợi chỉ mànhTình trong chưa thắm, ngoại tình đã giao
Tính cách không ra gì:Những người béo trục béo trònĂn vụng như chớp đánh con cả ngàyNhững người mặt nạc đóm dầyMo nang trôi sấp, biết ngày nào khôn.– Đàn bà vú lép, to hôngĐít teo bụng ỏng, cho không chẳng cầu– Những người ti hí mắt lươnTrai thì trộm cướp, gái buôn chồng người– Những người mặt nặng như moChân đi bậm bịch, có cho chẳng thèm
Những kẻ bảo thủ, không có ý cầu tiến:Những người tai ngửa ra sauTướng hèn mà lại cứng đầu, chậm nghe
Trên diện mạo đôi lúc chỉ cần đảo vị trí, tính tình cũng quay ngược hẳn ở hai chiều khác nhau:Mắt dài, mày ngắn: bất bìnhMày dài, mắt ngắn: đệ huynh vẹn toàn
Xem ánh mắt, dân gian không ngần ngại bày tỏ với những cô gái “vô duyên”:– Con lợn mắt trắng thì nuôiNhững người mắt trắng đánh rồi đuổi đi– Miệng rộng, môi mỏng, liếc ngangCon gái như thế chẳng màng làm chi
Dành cho kẻ “sáng say, chiều xỉn”Lờ đờ như người say rượuMắt đỏ hoe, phải liệu mà chơi
Cũng có người mà ngay trong tướng mạo như đã báo trước những điều bất hạnh:Kẻ nào trống giữa bàn chânHổng không đụng đất thì đừng chơi xa
4. Những nhận con người qua công việc Ở một cấp độ khác, người bình dân thể hiện thái độ của mình qua việc nhìn nhận đánh giá về công việc thường nhật. Chúng tôi chỉ dừng lại ở thái độ mỉa mai, phê phán những hiện tượng lười biếng, dành cho những hạng người vô tích sự trong cuộc sống. Dân gian cho rằng người phụ nữ chu đáo, đáng trọng là người biết tảo tần, đảm đang, có chồng phải “gánh giang san nhà chồng”, nên họ khẳng khái dành cho những kẻ “ngồi lê đôi mách”Đàn bà yếu chân mềm tayLàm ăn chẳng được lại hay nỏ mồm
Họ quả quyết chắc chắn rằng:Đàn bà không biết nuôi heo là đàn bà nhácĐàn ông không biết buộc lạt là đàn ông hư
Và nặng lời chế giễu:Làm trai cho đáng thân traiKhom lưng cố sức gánh hai hạt vừngĂn no rồi lại nằm khoèoNghe giục trống chèo bế bụng đi xem
Chân dung của những con người vô dụng:Chú tôi hay tửu hay tămHay nước chè đặc hay nằm ngủ trưaNgày thì khấn những ngày mưaĐêm thì ước những đêm thừa trống canh
Hay:– Chồng người cưỡi ngựa bắn cungChồng em thì lấy dây thung bắn ruồi– Chồng người đi ngược về xuôiChồng em ngồi bếp sờ đuôi con mèo, …
Nguồn: Internet
Tướng Mạo Con Người Qua Ca Dao, Tục Ngữ
Tướng mạo con người qua ca dao, tục ngữ
Người xưa đã có những câu ví von rất thú vị về tướng mạo con người qua ca dao, tục ngữ. Vũ Thị Hương Mai sưu tầm, giới thiệu để bạn đọc trang Đặng Xuân Xuyến cùng đọc và suy ngẫm:
2. Ăn uống khoan thai là người thanh cao
Ăn uống nhồm nhoàn là người thô tục
Ăn uống nhồm nhoàm là phàm phu tục tử
4. Bàn tay ngang lại lắm lông
Là người nhục dục ắt không phải vừa
6. Bước chân thình thịch, cúi đầu
Bôn ba đây đó, dãi dầu nắng mưa
8. Cái sọ trọc như không có tóc
Kém công danh lao lực về sau
10. Chim khôn kêu tiếng rảnh rang
Người khôn nói tiếng dịu dàng dễ nghe.
Bóng trăng ngả lộn bóng tre
Chàng ơi, đứng lại mà nghe em thề.
Vườn đào, vườn lựu, vườn lê
Con ong vô hút nhụy, con bướm xê ra ngoài.
Tâm tình em ở, gương nào soi cho bằng?
12. Chữ tốt xem tay, người hay xem khoáy
14. Con lợn mắt trắng thì nuôi
Những người mắt trắng đánh rồi đuổi đi
16. Cực chi da diết diết da
Áo em hai vạt trải ra anh nằm.
18. Dái tai như hột châu thòng
Có thành, có quách, dày, hồng sắc tươi
Thiệt người phú quý thảnh thơi
Phong lưu tao nhã trên đời chẳng sai
20. Đàn bà chưa nói đã cười
Lương duyên vất vả, cuộc đời truân chuyên
22. Đàn bà lanh lãnh tiếng đồng
Một là sát chồng, hai là hại con
24. Đàn bà vú lép, to hông
Đít teo bụng ỏng, cho không chẳng cầu
26. Đàn ông gân trán nổi cao
Tánh tình nóng nảy, dạt dào ái ân
28. Đàn ông ít tóc: an nhàn
Đàn bà ít tóc: dở dang duyên tình
30. Đàn ông mà kém bộ râu
Văn chương cũng dở, công hầu đừng mong
32. Đàn ông rộng miệng thì tài
Đàn bà rộng miệng, điếc tai xóm giềng
Người khôn con mắt dịu hiền
Người dại con mắt láo liên nhìn trời!
34. Đàn ông tuổi tý thì tài,
Đàn bà tuổi tý thì hai đời chồng.
36. Dữ như tê giác, ác như bà một mắt
38. Giọng nói răm rắp tiếng dư
Trai thì can đảm, gái ư gan lỳ
40. Hai môi không giữ kín răng
Là người yểu tướng, nói năng hỗn hào
42. Kẻ nào trống giữa bàn chưn
Hổng không đụng đất thì đừng chơi xa
44. Lờ đờ như người say rượu
Mắt đỏ hoe, phải liệu mà chơi
46. Lỗ mũi mỏng, đầu cong, nhọn hoắc
Ắc lòng tham, hiểm độc gian phi
Nếu không tu thiện, hậu thì khó toan
48. Má bánh bầu xem lâu muốn chửi
Mặt chữ điền tiền rưỡi muốn mua
50. Má miếng bầu coi lâu càng thắm
Mặt chữ điền xấu lắm ai ơi
52. Mặt dài tuy nhỏ: vui chơi
Tai to mặt ngắn: chịu lời đắng cay
54. Mặt đỏ như lửa, thấy bụng chửa cũng sợ
56. Mắt ngước, chân bước nhẹ nhàng
Tướng đi khang nhã, rõ ràng hiền nhân
58. Mắt tròn dưới mí láng sưng
Là tên tửu bác, Không ngừng chơi đêm
60. Miệng mà môi dưới trề ra
Trai thì chung thủy, gái là đào hoa
62. Miệng tu hú, ăn lở rú lở rí
64. Môi mỏng hay hớt, môi trớt hay thừa
66. Móng tay mỏng, nhọn: cơ cầu
Tâm tư hiểm độc, hay xâu của người
68. Ngồi khòm đầu gối quá tai
Là người cực khổ chẳng sai chút nào
70. Ngón tay thon thỏn búp măng
Tánh tình khoan nhã, thơ văn đủ mùi
Đây người dưng đó cũng người dưng,
Cớ chi nước mắt rưng rưng nhỏ hoài
Chậm lên con mắt, chậm hoài không khô.
72. Người hiền tại mạo trắng gạo tại cơm
74. Người mồ hôi nhờn lại khét
Đời phần nhiều lao lực về sau
76. Nhất lé nhì lùn tam hô tứ sún
78. Nhơn trung sâu tợ như đào
Thung dung trần thế, ai nào dám đương
80. Những người béo trục béo tròn
Ăn vụng như chớp đánh con cả ngày
82. Những người con mắt lá răm
Lông mày lá liễu đáng trăm quan tiền
84. Những người mặt nặng như mo
Chân đi bậm bịch, có cho chẳng màng (thèm)
86. Những người tai mỏng mà mềm
Là phường xấc láo, lại thêm gian tà
88. Những người thành thật môi dày
Lại thêm ít nói lòng đầy nghĩa nhân
90. Những người ti hí mắt lươn
Trai thì trộm cướp, gái buôn chồng người
92. Quân tử lắm lông chân, tiểu nhân nhiều lông rốn
94. Răng cao, miệng nhỏ: điêu ngoa
Răng thấp môi kín: thương cha nhớ chồng
96. Răng thưa, da trắng: gái hay
Răng thưa, mặt sẫm: đổi thay chuyện tình
98. Tai quặp về trước bủm tròn
Không cháu tể tướng cũng con anh tài
100. Thông minh, học giỏi, anh tài
Ngón (tay) nhỏ mà dài tựa đọt hành non
102. Tiếng nói rít qua kẽ răng
Là người nham hiểm sánh bằng hổ lang
104. Tóc mai dài xuống mang tai
Là người khó tánh ít ai vừa lòng
106. Tốt tóc nặng đầu, tốt râu nặng cằm
108. Trai mà nói giọng đàn bà
Tánh tình nhu nhược, còn là long đong
110. Trán cao có cái đầu vuông
Văn chương, khoa bảng có nhường ai đâu
112. Trán cao, miệng rộng, mũi dài
Có khoa ăn nói, ít ai sánh bằng
114. Tướng đi chân bước hai hàng
Nàng thì rộng lượng, còn chàng tiểu tâm
116. Vật có thúi mới sinh dòi
Người có dạ xấu mới ăn lời dèm pha
118. Xoáy trâu: không giàu cũng sướng
Xoáy ngựa hiện tượng: là tướng điêu ngoa
VŨ THỊ HƯƠNG MAI sưu tầm và giới thiệu
…………………………………………………………………………
– Cập nhật theo nguyên bản tác giả gửi qua email ngày 19.07.2019.
– Bài viết không thể hiện quan điểm của trang Đặng Xuân Xuyến.
– Vui lòng ghi rõ nguồn chúng tôi khi trích đăng lại.
Tuyển Chọn Tục Ngữ Ca Dao Dân Ca Việt Nam
Tuyển chọn tục ngữ ca dao dân ca Việt Nam
Nhà xuất bản: NXB Thời đại
Tác giả: Phúc hải
Năm xuất bản: 2014
Số trang: 523
Khổ sách: 14.5×20.5 cm
Dạng bìa: Bìa cứng
Tuyển chọn tục ngữ ca dao dân ca Việt Nam tác phẩm đặc sắc mang giá trị nhân văn lớn
Nhắc tới ca dao, tục ngữ của nhân dân ta thì đó phải kể tới một kho tàng văn hóa với giá trị quan trọng. Đối với các bạn trẻ càng cần tiếp cận và thấu hiểu những giá trị này từ những người đi trước để kho tàng này không bị mai một đi theo thời gian. Tác giả Phan Hải đã tuyển chọn và làm nên cuốn sách ý nghĩa này: Tuyển chọn tục ngữ ca dao dân ca Việt Nam xứng đáng được đón nhận bởi những giá trị mà nó mang lại cho mỗi người dân Việt Nam, đặc biệt là vô cùng cần thiết với các bạn trẻ.
Tuyển chọn tục ngữ ca dao dân ca Việt Nam cuốn sách tập hợp những giá trị văn hóa của nhân dân ta.
Sau thời gian sưu tập, biên soạn tác giả đã cho ra đời bộ sách với phương diện khá đầy đủ những câu ca dao, tục ngữ của nhân dân ta. Cuốn sách bao gồm 3 phần:
Phần I. Ca dao
Phần II. Tục ngữ
Phần III. Dân ca.
Mỗi phần gồm rất nhiều các câu ca dao, dân ca, tục ngữ của cha ông ta để lại. Ý nghĩa của nó giúp chúng ta cảm nhận sâu sắc về cuộc sống, tình người, tình yêu, gia đình, xã hội..từ đó giúp chúng ta đúc rút ra được các bài học để rèn luyện bản thân trở thành những con người có trách nhiệm với gia đình và xã hội, những con người có một tâm hồn trong sáng, lương thiện. Đồng thời cuốn sách cũng nhắc nhở thế hệ trẻ ngày nay không được quên đi cội nguồn, truyền thống của dân tộc.
Ý nghĩa sâu sắc của từng câu ca dao, tục ngữ, dân ca:
Ca dao, tục ngữ, dân ca truyền miệng của Việt Nam, có sắc thái độc đáo, khó sánh được. Mỗi câu từ đềud mênh mông kỳ thú, phản ánh nếp sống, lối suy nghĩ của dân tộc Việt trải qua 4000 năm văn hiến.
Một dân tộc văn minh, nhiều nghị lực, dũng cảm, đầy thi vị. Ca dao tục ngữ là niềm tự hào to lớn của dân tộc Việt Nam. Không phải dân tộc nào cũng có được văn chương và thi sĩ tính như thế. Non nước Việt Nam đẹp nghìn thu, vô song. Người nước Việt cũng khác thường. Trải qua nhiều thời đại, kho tàng văn chương bình dân Việt Nam càng phong phú, súc tích với biết bao câu tục ngữ, ca dao, những câu hát điệu hò muôn hình muôn vẻ.
Dân ca là ca dao đã được dân gian hát và hò qua nhiều thể điệu đặc thù của từng địa phương. Ca dao, tục ngữ, kho tàng văn học phong phú, là kiến thức vô giá. Ca dao thể hiện nghệ thuật sống đẹp, phong tục tập quán, tín ngưỡng. Ca dao đầy tình nghĩa : Tình cảm trai gái, vợ chồng, cha mẹ, con cái, anh em, tình cảm giữa con người với thiên nhiên, cây cối loài vật. Ca dao, tục ngữ, dân ca đặc cao giá trị nếp sống của con người tự do xã hội chủ nghĩa.
Ca dao bảo vệ chân thiện mỹ, đề cao cái đẹp cái hay, chỉ trích cái xấu trong xã hội loài người. Ca dao tục ngữ là một hành trình tìm về cội nguồn của nước Việt Nam mến yêu. Đọc ca dao để thấy khí thiêng sông núi Việt, đọc ca dao để thấy tinh thần hiện hữu, bản sắc dân tộc của dân tộc Việt. Thấy ra ý thức dân tộc và sức mạnh tinh thần của người Việt, thấy cái tinh thần kháng chiến quật cường của người Việt, nhất định không chịu đồng hoá.
Hãy đọc Tuyển chọn tục ngữ ca dao dân ca Việt Nam để thấy thông điệp của tiền nhân để muôn đời cho dân con nước Việt.
Người Việt Nam Thương Mẹ, Kính Cha Qua Ca Dao, Tục Ngữ Việt Nam
Mùa Vu-lan đối với người Việt Nam, nhất là người Phật tử, là một mùa báo Hiếu, một mùa mà các người con nhớ đến công ơn sanh thành của mẹ cha và muốn làm một cái gì tết đẹp để đền đáp công ơn dưỡng dục của mẹ cha.
Nhớ ơn cha mẹ và báo hiếu là những cảm giác, những suy tư, những việc làm đã in sâu đậm trong lòng người Việt Nam, đã được thể hiện linh động và triền miên, ngang qua các câu ca dao tục ngữ mà chúng ta tìm thấy tràn ngập trong các thôn quê vườn xóm.
Đâu đâu cũng đề cao công cha như núi cao, nghĩa mẹ như biển cả .
“Công cha như núi Thái Sơn, Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra. Một lòng thờ mẹ kính cha, Cho tròn chữ hiếu, mới là đạo con”.
Hay:
“Công cha nghĩa mẹ cao vời, Nhọc nhằn chẳng quản suốt đời vì ta. Nên người con phải xót xa, Đáp đền nghĩa nặng như là trời cao. Đội ơn chín chữ cù lao, Sanh thành kể mấy non cao cho vừa”.
Hay là:
“Tu đâu cho bằng tu nhà, Thờ cha kính mẹ mới chân tu”. “Công cha đức mẹ cao dày, Cưu mang trứng nước những ngày ngây thơ. Nuôi con khó nhọc đến giờ, Trưởng thành con phải biết thờ song thân”. “Mẹ già ở tấm lều tranh, Sớm thăm tối viếng mới đành dạ con” .
Lòng thương cha mến mẹ của người Việt Nam thường hay gắn liền với hiện tượng thiên nhiên, nên chúng ta không thấy làm lạ nhiều câu ca dao đã dùng mặt trời để nói lên lòng thương mến cha mẹ:
“Đêm khuya trăng rụng xuống cầu, Cảm thương cha mẹ dãi dầu ruột đau”.
Hay là:
“Biển Đông còn lúc đầy vơi, Chớ lòng cha mẹ suốt đời tràn dâng”.
Cũng vì thương cha mẹ, nên người con không bao giờ quên cầu khẩn Phật Trời cho cha mẹ luôn được sống gần mình:
“Đêm đêm khấn nguyện Phật Trời, Cầu cho cha mẹ sống đời với con”. “Ngó lên trời thấy cặp cu đang đá, Ngó ra ngoài biển, thấy cặp cá đang đua. Đi về lập miếu thờ vua, Lập trang thờ mẹ, lập chùa thờ cha”.
Cha mẹ săn sóc con cho từng miếng cơm manh áo, thời những người con khi cha mẹ về già cũng phải sáng viếng tối thăm, tìm của ngon vật lạ phụng dưỡng cha mẹ:
“Muốn cho gần mẹ gần cha, Khi vào thúng thóc, khi ra quan tiền”. “Ai về tôi gởi buồng cau, Buồng trước kính mẹ, buồng sau kính thầy. Ai về tôi gởi đôi giày, Phòng khi mưa gió để thầy mẹ đi”.
Thỉnh thoảng, chúng ta chứng kiến cảnh những người con gái không chịu đi lấy chồng, vì không muốn xa cha mẹ:
“Ơn hoài thai, to như bể! Công dưỡng dục, lớn tựa sông! Em nguyện ở vậy không chồng, Lo nuôi cha mẹ, hết lòng làm con”.
Người con gái đi lấy chồng xa cũng bị quở trách:
“Chim đa đa đậu nhánh đa đa, Chồng gần không lấy, để lấy chồng xa. Mai sau cha yếu mẹ già, Bát cơm đôi đũa, chén trà ai dâng?”.
Mình có hiếu với mẹ cha, thời con cháu mình sẽ có hiếu với mình. Đây là luật đáp ứng thường tình và không vì vậy làm giảm bớt lòng thương mẹ kính cha của người Việt Nam:
“Nếu mình hiếu với mẹ cha, Chắc con cũng hiếu với ta khác gì? Nếu mình ăn ở vô nghì, Đừng mong con hiếu làm gì uổng công?”.
Hay là:
“Hiếu thuận sinh ra con hiếu thuận, Ngỗ nghịch nào con có khác chi! Xem thử trước thềm mưa xối nước, Giọt sau, giọt trước chẳng sai gì”. “Ở đời ai cũng có lần, Làm cha mẹ mới biết ơn sinh thành. Người xưa khó nhọc nuôi mình, Khác gì mình đã hết tình nuôi con”.
Người con cũng biết cha mẹ thương con không phải giống nhau, cha có lòng thương của cha, mẹ có lòng thương của người mẹ, nên người con cũng có thể phân biệt:
“Mẹ dạy thì con khéo, Bố dạy thì con khôn”. “Mồ côi cha, ăn cơm với cá Mồ côi mẹ lót lá mà nằm”.
Trong cao dao này, chúng ta đã nhận thấy sự phân biệt của người con về cảm tình đối với cha khác, đối với mẹ khác. Nếu như cha mất thì đã có mẹ săn sóc cho con, cho ăn cơm ăn cá đầy đủ, nhưng chẳng may mẹ mất đi người con mới thật khốn khổ, phảị đi lót lá mà nằm. Và vì vậy nên chúng ta không có lạ gì, khi người con gần mẹ hơn cha, thương mẹ hơn thương cha. Chúng ta cũng đọc rất nhiều câu ca dao và bài thơ tán dương lòng mẹ thương con, lòng con nhớ mẹ :
“Lên non mới biết non cao Nuôi con mới biết công lao mẫu từ”. “Ai rằng công mẹ như non, Thật ra công mẹ lại càng lớn hơn”. “Lòng mẹ như bát nước đầy, Mai này khôn lớn, ơn này tính sao “. “Nhớ ơn chín chữ cù lao, Ba năm nhũ bộ biết bao thân tình”. “Con ho lòng mẹ tan tành, Con sốt lòng mẹ như bình nước sôi”. “Nuôi con chẳng quản chi thân, Chỗ ướt mẹ nằm, chỗ ráo con lăn”. “Mẹ ngoảnh đi, con dại, Mẹ ngoảnh lại, con khôn”. “Mẹ giàu con có, mẹ khó con không”. “Mẹ già như chuối ba hương, Như xôi nếp một, như đường mía lau” . “Bồng cho con bú một hồi, Mẹ đã hết sữa, con vòi con la”. “Nuôi con buôn tảo bán tần, Chỉ mong con lớn nên thân với đời. Những khi trái nắng trở trời, Con đau là mẹ đứng ngồi không yên. Trọn đời vất vả triền miên, Chăm lo bát gạo đồng tiền nuôi con”.
Vì lòng thương mẹ dạt dào, vì nhớ đến công ơn bú mớm sinh thành, nuôi nấng, nên người con luôn luôn tưởng nhớ đến mẹ :
“Chiều chiều ra đứng ngõ sau, Ngó về quê mẹ ruột đau chín chiều”. “Giữa đêm ra đứng giữa trời, Cầm tờ giấy bạch chờ lời mẹ răn”. “Trải bao gian khổ không sờn, Muôn đời con vẫn nhớ ơn mẹ hiền”.
Đối với công ơn trời biển của cha mẹ, các người con luôn tìm cách báo đáp ơn nghĩa nặng và làm tất cả những gì có thể làm được để đền ơn mẹ:
“Mẹ già ở túp lều tranh, Sớm thăm tối viếng mới đành dạ con”. “Tôm càng lột vỏ bỏ đuôi, Giã gạo cho trắng mà nuôi mẹ già”. “Đói lòng ăn đọt chà là, Nhịn cơm nuôi mẹ, mẹ già yếu răng”. “Đói lòng ăn trái ổi non, Nhịn cơm cho mẹ, cho tròn nghĩa xưa”. “Dấn mình gánh nước làm thuê, Miễn nuôi được mẹ quản gì là thân”. “Vô Chùa thấy Phật muốn tu, Về nhà thấy mẹ, công phu chưa đành”. “Nuôi con chẳng quản chi thân, Bên ướt mẹ nằm, bên ráo con lăn, Lấý gì đền nghĩa khó khăn, Lên non xắn đá, xây lăng phụng thờ”. “Đây bát cơm đầy nặng ước mong, Mẹ ôi, đây ngọc với dây lòng. Đây tình con nặng trong tha thiết, Ơn nghĩa sanh thành, chưa trả xong”.
Ai không làm tròn bổn phận người con đối với mẹ, thời bị nghe lời trách móc:
“Đi đâu bỏ mẹ ở nhà, Gối nghiêng ai sửa, chén trà ai dâng”.
Người con hiểu được tình thương của mẹ đối với con, nhưng công lao mẹ đã trải qua để nuôi con khôn lớn nhất là những hy sinh lo lắng của mẹ chiều chuộng con, săn sóc con, chịu cực chịu khổ vì con, chẳng may người mẹ đã qua đời thì người con đau khổ xót thương là chừng nào.
Dù người con thương cha không bằng mẹ, nhưng không phải vậy mà người con quên công ơn của người cha, vì vai trò của người cha rất đặc biệt trong gia đình:
“Con có cha như nhà có nóc, Con không cha như nòng nọc đứt đuôi”. “Khôn ngoan nhờ ấm ông cha, Làm nên phải đoát tổ tông phụng thờ”. “Đạo làm con chớ hững hờ, Phải đem hiếu kính mà thờ từ nghiêm”. “Còn cha gót đỏ như son, Một mai cha chết gót con đen sì”.
Hình ảnh người cha đã già nhưng vẫn làm lụng nuôi con, cũng để lại trong tâm trí người con một nỗi biết ơn vô hạn:
“Cha tôi tuy đã già rồi, Nhưng còn làm lụng để nuôi cả nhà. Sớm hôm vừa dấy tiếng gà, Cha tôi đã dậy để ra đi làm”.
Đó là hình ảnh cảm động, khi mẹ mất rồi, người cha đóng vai gà trống nuôi con lo cho con uống sữa:
“Nghiêng bình mở hộp nút ra, Con ơi con bú cho cha yên lòng”.
Tuy vậy, vai trò giáo dục trong gia đình, người cha đặt nặng hơn, và giáo dục thường hay nghiêm khắc hơn như vậy ảnh hưởng tốt đẹp cho người con, khi được một người cha nghiêm minh dạy bảo, có tác dụng hơn người mẹ nhiều :
“Mẹ đánh một trăm, không bằng cha ngăm một tiếng” .
Ngang các câu ca dao, các câu cách ngôn, các mẩu chuyện, chúng ta đã thấy lòng người Việt Nam đối với cha mẹ như thế nào. Lòng thương cha mến mẹ của người Việt Nam đã được truyền thống dân tộc Việt Nam hun đúc, tác thành, ăn sâu vào tâm khảm của người Việt Nam. Ngoài ra, người Phật tử Việt Nam lại được đạo Phật dạy thêm nhiều về chữ Hiếu, soi sáng thêm nghĩa vụ làm cho mẹ, nghĩa vụ làm con, và nhờ vậy chữ Hiếu lại càng ảnh hưởng sâu đậm vào người Phật tử Việt Nam, vào tâm tư hành động của người Việt Nam.
“Tâm Hiếu là tâm Phật, Hạnh Hiếu là hạnh Phật”.
Chúng ta được biết đức Phật là một vị đã đạt được Pháp nhãn, đã chứng ngộ trí tuệ, nên cái nhìn của Ngài rất khác lạ đối với hành động con người và sự liên hệ giữa người và người. Khi thấy Singàla (thi-ca-la-việt) mỗi buổi sáng, dậy sớm đảnh lễ sáu phương (Kinh Giáo Thọ Thi-ca-la-việt), (Trường Bộ IV, 188 B), đúng theo lời dặn của người cha để lại, đức Phật thấy rõ sự vô ích của lễ nghi và Ngài đã giải thích theo hướng chuyển thành hành động đúng bổn phận của mình. Phương Đông chỉ cho cha mẹ và con cái, phương Nam chỉ cho sư đệ; phương Tây chỉ cho vợ chồng; phương Bắc chỉ cho bạn bè; phương Dưới chỉ cho kẻ phục vụ và phương Trên chỉ cho Sa-môn, Bà-la-môn. Và hành động ở đây có nghĩa là bổn phận của người con đối với cha mẹ, cha mẹ đối với con, chỉ cho phương Đông; bổn phận thầy đối với trò, trò đối với thầy, chỉ phương Nam v.v. . . Như vậy, người con có năm bổn phận đối với cha mẹ: “Nuôi dưỡng cha mẹ (khi cha mẹ già yếu); giữ gìn gia đình với truyền thống, bảo vệ tài sản thừa tự; và làm tang lễ khi cha mẹ qua đời”. Cha mẹ cũng có năm trách nhiệm đối với con cái: “Ngăn chận con làm điều ác; khuyến khích con làm điều thiện; dạy con nghề nghiệp; cưới vợ xứng đáng cho con; đúng thời trao của thừa tự cho con”. Đây rõ ràng là một thông điệp trách nhiệm, một trách nhiệm hỗ tương không phải một chiều. Con có năm bổn phận đối với cha mẹ. Cha mẹ cũng có năm bổn phận đối với con cái. Khi cha mẹ và con cái làm trọn bổn phận mình, thời phương Đông được an lành hạnh phúc. Nói cho rõ hơn, vận may chỉ đến với gia đình nào, khi trong gia đình ấy cha mẹ trọn tình đối với con cái và con cái trọn đạo với mẹ cha. Trong kinh Mangalasutta (Hạnh Phúc Kinh), khi được một Thiên nhân hỏi làm sao được vận may (Mangala), với hy vọng đức Phật sẽ dạy cho một hình thức lễ nghi lễ cầu may cầu phước, đức Phật lại dạy cho ba mươi tám hành động phải làm để được may mắn và một trong những hành động ấy là phụng dưỡng mẹ cha:
“Màtàpitu upatthànan … Etam mangalamuttamam ” “Phụng dưỡng cha và mẹ … Là vận may tối thượng”
Hiếu không phải là những gì nói suông bằng miệng, bằng những nghi lễ cầu may cầu phước. Hiếu phải được cô đọng bằng những việc làm cụ thể và ở đây là phải hầu hạ và phụng dưỡng mẹ cha.
Trong kinh Tăng Chi tập I, trang 74, cha mẹ được ví như ngọn lửa đáng cung kính, vì chính người cha người mẹ đã đem lại sự sống cho các người con, như ngọn lửa đem lại nguồn nóng, sức sống cho loài Người.
“Thế nào là lửa đáng cung kính? Ở đây, này Bà-la-môn, những người mẹ những người cha của người ấy. Này Bà-la-môn, đây gọi là lửa đáng cung kính. Vì cớ sao?”.
“Từ đấy, này Bà-la-môn, khiến cho mang lại, khiến cho sanh ra (Ato yam àhùto sambhùto). Do vậy, lửa đáng cung kính, được tôn trọng, được cúng dường, phải đem lại chánh lạc”.
“Và này Mahànamà, với một thiện nam tử được cha mẹ thương tưởng, chờ đợi là sự tăng trưởng không phải là sự giảm thiểu. Và này thật sự là vậy, người con hiếu dưỡng cha mẹ được hưởng rất nhiều hạnh phúc”.
Trong kinh Tương ưng tập I, trang 225, Bà-la-môn Màtaposaka đến hỏi đức Phật:
“Thưa Tôn giả Gotama, tôi tìm món ăn thiết thực theo thường pháp. Sau khi tìm món ăn thiết thực theo thường pháp, tôi nuôi dưỡng mẹ cha. Thưa Tôn giả Gotama, tôi làm như vậy, tôi có làm đúng trách nhiệm không?”
“- Này Bà-la-môn, người như vậy là có làm đúng trách nhiệm. Này Bà-la-môn, ai tìm đồ ăn thiết thực theo thường pháp, lại nuôi dưỡng mẹ cha, người ấy được nhiều công đức”.
“Người nào theo thường pháp, Nuôi dưỡng mẹ và cha, Chính do công hạnh này, Đối với cha và mẹ, Nhờ vậy bậc Hiền Thánh, Trọn đời này tán thán, Sau khi chết, được sanh Hưởng an lạc chư Thiên”.
Khi Bà-la-môn Manatthaddba hỏi đức Phật nên cung kính cúng dường ai là tốt lành, đức Phật khuyên (Tương ưng tập I, trang 221):
“Với mẹ và với cha, Với anh tuổi nhiều hơn, Với thầy là thứ tư Không nên sanh kiêu mạn, Nên kính trọng vị ấy, Nên tôn kính vị ấy, Cúng duớng chúng tốt lành”.
Phụng dưỡng cha mẹ đúng pháp, được hưởng quả tốt lành như kệ số 404 sau đây trong kinh Sut-tanipàta (Kinh Tập) đã nêu rõ:
“Dhammena màtàpitaro Bhareyya, Payojage dhammikam so vàmjìam Etam gihì vattayam appamatto Sayam pabhe nàma upetit dive”. “Thờ mẹ cha đúngpháp, Buôn bán đúng, thật thà, Gia chủ không phóng dật, Được sanh Tự Quang thiên”.
Bước thêm một bước nữa, đức Phật trong kinh Tăng Chi tập I, trang 147, dùng một hình ảnh táo bạo hơn, nhưng rất linh động và chính xác để tán dương các gia đình có những người con có hiếu. Những gia đình ấy được xem ngang bằng với Phạm thiên, ngang bằng với các bậc Đạo sư thời xưa, gia đình ấy đáng được cúng dường, tôn trọng. Nói một cách rõ rệt hơn, là gia đình nào có con cháu biết hiếu dưỡng cha mẹ, những gia dình ấy là những gia đình đáng được cung kính, đáng được tôn trọng, đáng được chắp tay, ngang bằng với Phạm thiên, là những vị Thiên cao nhất ở Dục giới và Sắc giới, ngang bằng với các bậc Đạo sư thời xưa, là những vị đáng được tôn trọng nhất từ xưa đến nay.
“Những gia đình nào, này các Tỳ kheo, trong ấy các con cái kính lễ (Pùjittà) mẹ cha ở nhà, những gia đình ấy được chấp nhận ngang bằng với Phạm thiên. Những gia đình nào, này các Tỳ kheo, trong ấy các con cái kính lễ cha mẹ ở trong nhà, những gia đình ấy được chấp nhận như các Đạo sư thời xưa. Những gia đình nào, này các Tỳ kheo, trong ấy các con cái kính lễ mẹ cha ở trong nhà, những gia đình ấy được chấp nhận là đáng được cúng dường (Sàhuneyykàni)”.
“Phạm thiên, này các Tỳ kheo, là đồng nghĩa với mẹ cha. Các Đạo sư ngày xưa, này các Tỳ kheo, là đồng nghĩa với mẹ cha. Đáng được cúng dường, này các Tỳ kheo, là đồng nghĩa với mẹ cha. Vì cớ sao? Giúp đỡ rất nhiều, này các Tỳ kheo, là mẹ cha đối vớì con cái, nuôi chúng lớn, dưỡng dục chúng, giới thiệu cho chúng vào đời”.
“Cha mẹ là Phạm thiên, Bậc Đạo sư thời trước, Xứng đáng được cúng dường, Vì thương đến con cháu. Do vậy bậc Hiền trí, Đảnh lễ và tôn trọng, Dâng đồ ăn và uống, Vải mặc và giường nằm, Thoa bóp (cả thân mình), Tắm rửa cả chân tay, Với sở hành như vậy, Đối với mẹ và cha, Đời này người hiền khen, Đời sau hưởng Thiên lạc”. (Tăng Chi II A, trang 94)
Trong mùa Vu-lan báo hiếu chúng ta đã được nghe những câu ca dao tục ngữ nói lên công lao trời biển của mẹ cha và tấm lòng hiếu thảo thương mẹ kính cha của người Phật tử Việt Nam; chúng ta cũng được nghe những lời Phật dạy về trách nhiệm báo hiếu đối với các người con Phật. Như vậy có thể nói Phật tử Việt Nam luôn được các câu ca dao tục ngữ ăn sâu vào tâm trí của người dân Việt từ nhiều thế hệ nối tiếp. Do chịu ảnh hưởng của các truyền thống một cách tự nhiên và tất nhiên ấy, nên người Phật tử Việt Nam không những tham dự các buổi lễ Báo Hiếu đông đủ và tích cực mà còn áp dụng hạnh hiếu thảo của mình đối với cha mẹ hiện tiền cũng như quá khứ trong bảy đời một cách trọn vẹn nữa. (Bài giảng Đại lễ Vu-Lan PL. 2539 – 1995 tại Thiền Viện Vạn Hạnh)
Bạn đang xem bài viết Tướng Mạo Con Người Qua Tục Ngữ, Ca Dao, Dân Ca Việt Nam trên website Boxxyno.com. Hy vọng những thông tin mà chúng tôi đã chia sẻ là hữu ích với bạn. Nếu nội dung hay, ý nghĩa bạn hãy chia sẻ với bạn bè của mình và luôn theo dõi, ủng hộ chúng tôi để cập nhật những thông tin mới nhất. Chúc bạn một ngày tốt lành!