Tam tòng tứ đức là gì?
Bên cạnh “Tam cương ngũ thường” thì một nhà triết gia nổi tiếng của Trung Quốc đã đưa ra thuyết “Tam tòng tứ đức” làm tiêu chuẩn cơ bản để đánh giá một người phụ nữ và cũng là yếu tố giúp người phụ nữ trở nên hoàn thiện hơn.
Trong tiếng Hán, tam tòng tứ được viết là 三从四德, chia thành hai vế là: tam tòng và tứ đức. Cụm từ “Tam tòng” dùng để chỉ 3 điều mà người phụ nữ xưa buộc phải tuân theo, gồm có:
Tại gia tòng phụ: Có nghĩa là người con gái ở nhà thì phải nghe theo lời của cha mẹ. Trong xã hội xưa, một người con gái được đánh giá ngoan ngoãn là phải biết nghe lời bố mẹ, làm theo những điều mà bố mẹ đề ra.
Xuất giá tòng phu: Nghĩa là người con gái sau khi lấy chồng sẽ phải nhất quyết nghe theo lời chồng. Họ có trách nhiệm vun vén hạnh phúc gia đình, chăm sóc con cái và giúp chồng làm nên sự nghiệp lớn.
Phu tử tòng tử: Nếu chồng mất thì người phụ nữ phải ở vậy để nuôi con trưởng thành và mọi việc trọng đại trong gia đình đều do người con trai quyết định.
Công dung ngôn hạnh là gì?
Đây là 4 chuẩn mực cơ bản của người phụ nữ, là điều mà mỗi người phụ nữ cần tu luyện để hoàn thiện mình hơn. Theo quan niệm Nho giáo, ý nghĩa công dung ngôn hạnh được hiểu như sau:
– Công: Được hiểu là nữ công gia chánh, biết nội trợ, biết may vá thêu thùa và nuôi dạy con cái chăm ngoan, khỏe mạnh.
– Dung: Chỉ “dung nhan”, đề cập đến vẻ đẹp hình thức của người phụ nữ. Đó là vẻ kín đáo, thùy mị, nết na, đảm đang,… như ca dao ca ngợi:
“Những người thắt đáy lưng ong
Vừa khéo chiều chồng vừa khéo nuôi con”.
– Ngôn: Là những lời nói nhã nhặn, kín đáo, dễ nghe, nhỏ nhẹ, gọi dạ bảo vâng,… kèm theo đó là những cử chỉ phù hợp, cư xử đúng phép tắc, nói đúng chỗ, đúng lúc; thể hiện sự đoan trang, thanh lịch của người phụ nữ.
– Hạnh: Đây là đức tính cuối cùng trong “tứ đức” của người phụ nữ và được xem là quan trọng nhất. Hạnh dùng để chỉ đạo đức, lòng chung thủy son sắt, lòng nhân hậu, giữ trọn nề nếp gia phong,… Đức hạnh đó của người phụ nữ được thể hiện qua các mối quan hệ với cha mẹ, con cái, vợ – chồng,…
Trong kho tàng văn học Việt Nam có rất nhiều bài ca dao, bài thơ về công dung ngôn hạnh của người phụ nữ. Ví dụ như:
“Vá may giữ nếp đàn bà
Mũi Kim nhỏ nhặt mới là nữ công”. (Ca dao)
“Em là người con gái Việt Nam
Trung hậu đảm đang lại hay làm
Thời chiến em xông pha lửa đạn
Thời bình về lại em giỏi giang.
Sướng khổ buồn vui vẫn không màng
Đói nghèo nheo nhóc khổ đeo mang
Em vẫn cười vui như hoa nở
Không oán than đời kiếp hồng nhan.” (Sưu tầm – Trích bài thơ “Em là cô gái Việt Nam”).
“Đâu phải bây giờ em mới đảm đang
Nuôi mẹ chăm con thay chồng trăm chuyện
Đâu phải đợi khi quân thù ập đến
Tổ quốc gọi tên, em tình nguyện lên đường
Cái tính đảm đang em chịu đựng yêu thương.” (Sưu tầm – Trích bài thơ “Đảm Đang”).
Tam tòng, tứ đức và công dung ngôn hạnh thời nay của phụ nữ
Trong mỗi giai đoạn lịch sử khác nhau thì tiêu chuẩn đặt ra để đánh giá về người phụ nữ cũng không giống nhau. Chính điều này tạo nên sự khác biệt về tam tòng tứ đức – công dung ngôn hạnh xưa và nay của người phụ nữ.
Về tam tòng: Nhìn chung, “tam tòng” của phụ nữ thời nay vẫn giữ được bản chất theo quan niệm của Nho giáo. Tuy nhiên hiện nay, quan niệm đó được mở rộng và không khắt khe như thời xưa. Nếu con gái thời xưa phải ngoan ngoãn, sống theo kiểu “cha mẹ đặt đâu con ngồi đó” thì ngày nay lại khác. Họ cũng vẫn ngoan ngoãn, vẫn nghe lời bố mẹ nhưng họ có quyền được lên tiếng, được bày tỏ quan điểm của bản thân về những quyết định của bề trên. Hay khi chồng mất, người phụ nữ thời xưa phải ở vậy nuôi con để giữ đúng “đạo tiết làm vợ” thì trong xã hội hiện đại lại khác, họ vẫn có thể tiếp tục đi bước nữa mà không phải hứng chịu sự dè bỉu của những người xung quanh.
Cùng với đó, công dung ngôn hạnh của phụ nữ thời nay cũng được mở rộng và phát triển thành nhiều hướng khác nhau. Cụ thể như sau:
– Công: Phụ nữ thời nay không phải gánh vác tất cả các công việc nội trợ nữa vì họ có thể san sẻ công việc với chồng hoặc thuê người giúp việc. Tuy nhiên, những công việc chủ chốt như chăm sóc con cái hay bếp núc trong gia đình đều do bàn tay người phụ nữ đảm nhiệm. Bên cạnh đó, họ cũng tham gia và giữ các vai trò quan trọng trong lĩnh vực kinh tế, kinh doanh, quản lý nhà nước, khoa học – kỹ thuật,…
– Dung: Dù ở bất kỳ chế độ xã hội nào thì con người vẫn luôn quan tâm đến vấn đề làm đẹp cho bản thân. Xu hướng xã hội hiện đại khuyến khích chị em phụ nữ nên làm đẹp cho bản thân bởi “Không có người phụ nữ xấu, chỉ có người phụ nữ không biết làm đẹp”. Tuy nhiên, có nhiều chị em quá chú trọng đến hình thức bên ngoài mà quên mất rằng cái đẹp là sự kết hợp giữa vẻ đẹp hình thức và vẻ đẹp tâm hồn.
– Ngôn: Trong xã hội hiện đại, không phải lúc nào người phụ nữ cũng phải sống trong khuôn phép, gọi dạ – bảo vâng,… mà được thay đổi cho phù hợp với hoàn cảnh xã hội hiện thực và thể hiện sự bình đẳng nam – nữ.
– Hạnh: Ngày nay, đức hạnh của người phụ được đánh giá qua nhiều khía cạnh như: chức năng sinh sản, khả năng giao tiếp, khả năng làm kinh tế,… Người vợ luôn là chỗ dựa tinh thần cho chồng, cùng chồng chia sẻ mọi niềm vui nỗi buồn, mọi thành công cũng như thất bại trong cuộc sống.
Ở bất kỳ thời đại nào thì công dung ngôn hạnh – tam tòng tứ đức đều là thước đo của người phụ nữ. Tuy nhiên, trong mỗi thời đại, thước đo này lại được thay đổi và điều chỉnh sao cho phù hợp với hoàn cảnh. Trong xã hội hiện đại ngày nay, người phụ nữ không chỉ làm tròn trách nhiệm của người vợ, người mẹ mà họ còn rất quan tâm đến bản thân, cố gắng trau dồi kiến thức để trở thành một người phụ nữ hiện đại, tài sắc vẹn toàn.